"Verkeersveiligheid vooraan in het proces, niet als sluitstuk"
‘Maak een punt van nul’ is een aanpak met één ultiem doel: nul vermijdbare verkeersslachtoffers in de provincie Zuid-Holland. Sinds begin dit jaar is Martin Damen (55) directeur van de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV), een belangrijke samenwerkingspartner van het ROV. De redactie vroeg hem naar zijn visie op deze aanpak. We spreken elkaar via teams, maar dat hindert niet. Damen heeft veel te vertellen.
"De aanpak ‘Maak een punt van nul’ gaat uit van nul vermijdbare verkeersslachtoffers in dertig jaar. Het programma spreekt alle weggebruikers aan verkeersveilig gedrag tot norm te maken. Een zeer nastrevenswaardig en belangrijk doel dat echter ver weg ligt in de tijd. Om het concreter en ambitieuzer te maken, ondersteunt SWOV de oproep van de Kamer aan het kabinet om in te zetten op het in acht jaar halveren van het aantal verkeersdoden. Daarmee gaan we dan van 600 naar 300 dodelijke slachtoffers per jaar, op weg naar 0."
Wat moeten gemeenten doen om deze doelstelling te halen?
"Wij zijn van mening dat gemeenten zich bij het verkeersveiligheidsbeleid niet moeten laten leiden door incidenten of door vragen en klachten van burgers en politici maar zich nu vooral moeten richten op risico-gestuurde verkeersmaatregelen; een van de pijlers onder het Strategisch Plan Verkeersveiligheid 2030 (SPV) dat met dit doel is opgesteld door het Rijk, het IPO (Interprovinciaal Overleg), de VNG (Vereniging van Nederlandse Gemeenten), de Vervoersregio Amsterdam en de Metropoolregio Rotterdam Den Haag.
Deze manier van kijken naar verkeersveiligheid vraagt wel een andere manier van werken en is dan ook een organisatorisch vraagstuk voor gemeenten. Waar zitten de risico’s voor weggebruikers en hoe kunnen we die verlagen of verzachten? Dat moet de centrale vraag zijn. Als antwoord heeft SWOV met kennispartners daartoe een menukaart 17 effectieve maatregelen helpen samenstellen die onderdeel uitmaken van de Investeringsimpuls Verkeersveiligheid vanuit het Rijk. Ik wil lokale politici deze tip nog eens meegeven. Maak er gebruik van. Ik denk dat dit pakket maatregelen fors bijdraagt aan het behalen van de doelstellingen."
Waar liggen de kansen voor het verbeteren van de verkeersveiligheid?
"Ik zou zeggen: een paar kansen moeten nu worden gepakt. Om te beginnen liggen er veel koppelkansen binnen de grote ruimtelijke opgaven die nu actueel zijn, zoals de herstructurering van het corporatiebezit, de klimaatadaptatie, de energietransitie en het omzetten van kantorenlocaties naar woningbouwlocaties. Allemaal stedenbouwkundige opgaven die verkeersveiligheid in zich dragen.
Wij zouden graag zien dat verkeersveiligheid vooraan in het proces wordt meegenomen en niet achteraf ingepast met de kans dat geen enkel doel goed uit de verf komt. We werken er nu aan om onze wetenschappelijke inzichten ook bruikbaar in te kunnen zetten in zulke complexe afwegingen tussen klimaat, duurzaamheid en verkeersveiligheid.
Meer concreet zou ik verder inzetten op verbeteren van de fietsinfrastructuur, en daarbij de wegen buiten de bebouwde kom niet vergeten. Daar is nog veel winst te behalen omdat daar 1/3 van het aantal ongevallen plaatsvindt.
Ook gedragsbeïnvloeding is een kans die door gemeenten benut kan worden. Met name waar het educatie betreft is het ROV daarin een belangrijke partner. Maar educatie alleen is niet voldoende. Wij zien het liefst educatie, handhaving en technische en infrastructurele maatregelen hand in hand gaan. Daar gaat het meeste effect van uit. Educatie kan bovendien ook goed zijn om het draagvlak voor maatregelen, bijvoorbeeld handhaving, te vergroten."
Kunt u daarvan een voorbeeld geven?
"We hebben te maken met vergrijzing, meer ouderen, die langer fit blijven, vaker en verder zijn gaan fietsen door de populariteit van de e-bike. Het is niet zo dat ouderen slecht kunnen fietsen, maar ze zijn minder soepel, raken sneller uit balans en zijn kwetsbaarder als ze vallen. Het begint met een veilige fietsinfrastructuur zoals al eerder opgemerkt en als het fout gaat dan kunnen ‘vergevingsgezinde’ bermen bijdragen aan minder ernstige ongevallen.
Een ander voorbeeld is educatie gericht op jongeren die net hun rijbewijs hebben en dus onervaren zijn. Zij moeten zeker gewezen worden op en onderwezen worden in de gevaren van alcohol-, drugs- en telefoongebruik in het verkeer. Ook moeten ze gevaarlijke situaties in het verkeer leren herkennen, omdat ze nog zo weinig rijervaring hebben. Ook in dit geval geldt in combinatie met maatregelen als een alcoholslot of een snelheidsbegrenzer en handhaving -met reële pakkans- worden bewezen de beste resultaten behaald."