Kenner aan het woord:


Kenner aan het woord: Ruud van Breda, gedragspsycholoog

Veilig verkeer door veiliger gedrag: hoe krijgen we die verandering voor elkaar? Volgens gedragspsycholoog Ruud van Breda is het niet genoeg om te weten wat goed is, te willen veranderen en te kunnen veranderen. Minstens 90 procent van het menselijke gedrag komt voort uit allerlei onbewuste processen. Dus als je gedrag wilt veranderen, dan zijn kennis, vaardigheden en bewustwording niet genoeg.

Bij Dijksterhuis en Van Baaren (D&B) houdt Van Breda zich bezig met gedrag in het verkeer. Hij legt uit: “Het is fascinerend om te onderzoeken waarom mensen doen wat ze doen. En hoe we dat gedrag kunnen beïnvloeden ten goede. In mijn werk ben ik met die vragen bezig, vooral in het kader van verkeersprojecten. Daarnaast ben ik als docent verbonden aan de opleiding Mobiliteit en Gedrag bij D&B.”

Ruud van Breda

Drijfveren “Vaak kiezen we bij het werken aan verkeersveiligheid te snel voor oplossingen, zonder eerst goed na te gaan waar gedrag vandaan komt. We richten de infrastructuur in volgens bepaalde richtlijnen en we zetten handhaving in om fout gedrag te bestraffen. Maar we verdiepen ons te weinig in de drijfveren van weggebruikers. Waarom maken mensen onveilige keuzes? Pas als we dat goed begrijpen, kunnen we interventies ontwikkelen waarmee we de intrinsieke motivatie van mensen aanboren.” Even een appje sturen “Ook al zijn de kennis, vaardigheden en motivatie op peil, dan nog leidt dit niet vanzelfsprekend tot veilig gedrag. Neem bijvoorbeeld appen op de fiets. Mensen weten dat dit gevaarlijk is, maar door een lage inschatting van het risico en door zelfoverschatting blijft het gedrag in stand. Bovendien kunnen andere drijfveren sterker zijn dan het risicobesef, bijvoorbeeld om niets te missen en erbij te horen. Tenslotte dient gemak nu eenmaal de mens. Als onze telefoon niet met één druk op de knop op stil kan, is de kans klein dat we er moeite voor doen.” Zo concreet mogelijk “Het beslissingsproces bij verkeersdeelnemers kent een aantal stappen. Willen we hun gedrag beïnvloeden, dan is het belangrijk om bij de juiste stap aan te haken. Waar zitten weerstanden en wat zijn de belangrijkste motieven? Wanneer die zijn geanalyseerd voor iedere groep weggebruikers, dan is het mogelijk om een interventie te ontwerpen die werkelijk effect heeft. Het is daarbij belangrijk om het gewenste gedrag, het “doelgedrag”, concreet te maken door te laten zien en te benoemen wat de bedoeling is. ‘Zet je telefoon op niet storen’ is bijvoorbeeld een goede boodschap. ‘Houd je aandacht op de weg’ is alweer ingewikkelder en daardoor minder bruikbaar.”

Steeds een vinger aan de pols “Campagnes als BOB en MONO laten zien dat je door creatieve inzet kunt slagen. De termen zijn concreet en de verdere invulling ook. Dat geldt ook voor de lessen van TotallyTraffic. Die zijn praktijkgericht: niet alleen vertellen en waarschuwen, maar ook zelf aan de slag. Bijvoorbeeld door het effect van alcohol te ervaren met een alcoholbril op. Deze lessen motiveren leerlingen en maken hen ontvankelijk voor kennis. Het is echter wel belangrijk om bij ieder project de vinger aan de pols te houden: bereik je nog steeds wat je wilt? Een bekend voorbeeld zijn slipcursussen. Ze zijn bedoeld om mensen veiliger te leren rijden, maar effectmetingen laten iets anders zien: deelnemers worden juist roekelozer en gaan zichzelf meer overschatten na de cursus.” Aan de slag met gedragspsychologie Er is steeds meer kennis beschikbaar over gedragspsychologie. Kennis die we – naast verkeerskundige kennis en creativiteit – mee kunnen nemen in het werken aan verkeersveiligheid. Wie daar meer van wil weten, of in de eigen praktijk aan de slag wil met de inzichten, kan terecht bij D&B. Het bedrijf kan een zogenaamde quick-scan uitvoeren. Daarbij wordt aan de hand van een specifiek verkeersveiligheidsprobleem een snelle inschatting gemaakt van de kern van het gedragsprobleem. Vervolgens wordt het doelgedrag gedefinieerd. D&B maakt een analyse van de drijfveren voor het onveilige gedrag, waarna het bedrijf een advies geeft over mogelijke interventies. Informeer naar de mogelijkheden voor ondersteuning bij het ROV. Bijscholing op het gebied van gedragspsychologie is ook mogelijk. In november start D&B de opleiding Mobiliteit en Gedrag, waarin de inzichten worden uitgediept aan de hand van casussen van de deelnemers.